Dzięcioł średni (Dendrocoptes medius) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae). Zamieszkuje zachodnią, środkową i południową Europę poza Półwyspem Pirenejskim, Półwyspem Skandynawskim i Wyspami Brytyjskimi oraz Kaukaz i Azję Mniejszą po Iran i Irak. W Europie w 2015 roku jego populację lęgową oceniano na 301–678 tysięcy par. Jest to ptak ciepłolubny, toteż wraz z zanikiem lasów gatunek ten zanikał w obrębie pierwotnego areału w okresie lodowcowym. Zachowały się w tym okresie populacje na Półwyspie Pirenejskim i w południowo-wschodniej Europie. Gdy nastąpiło ocieplenie klimatu, populacje wschodnie zaczęły rozprzestrzeniać się na północny zachód tak, że zasiedliły swoje pierwotne obszary lęgowe. W XX wieku znów zaczęło dochodzić do ubywania liczebności dzięciołów średnich w zachodniej i środkowej Europie. Przyczyną jest wycinanie starych lasów liściastych np. łęgów, zastępowanych borami sosnowymi i świerkowymi, podobnie jak u innych dzięciołowatych. Dzięcioł traci nie tyle miejsca gniazdowania, ale środowisko liściastych drzewostanów, do którego jest przystosowany. W Polsce nieliczny ptak lęgowy; lokalnie bywa średnio liczny. W latach 2008–2012 jego liczebność na terenie kraju szacowano na 18–23 tysięcy par, a w latach 2013–2018 na 20–36 tysięcy par. Jest dużo mniej pospolity niż dzięcioł duży. Spotkać go można w całym kraju, prócz wyższych gór (w Tatrach do 600 m n.p.m., a w Sudetach do 400 m n.p.m.), ale tylko tam, gdzie występują odpowiednie drzewostany. Bardzo słaby dymorfizm płciowy (samica ma jedynie mniej kontrastową, krótszą i mniej odgraniczoną od czarnej potylicy, czapeczkę). Spośród innych dzięciołów wyróżnia go czerwone ubarwienie wierzchu głowy. Intensywność czerwieni i jej zasięg jest taki sam u ptaków dorosłych i młodocianych. Podobnie jak u pozostałych dzięciołowatych ma budowę sterówek, która nawiązuje do typu żerowania. Są one ostro zakończone i sztywne. Gdy się wspina, zawsze głową ku górze, ptak opiera się na sterówkach. Pełnią one też rolę sprężyny, kiedy dzięcioły kują dziobem w drewno. W porównaniu z dzięciołem dużym jest mniejszy i ma delikatniejszą sylwetkę, choć równie pstre ubarwienie. W odróżnieniu od tego pokrewnego gatunku jest bardziej skryty i płochliwy. Aktywny w dzień, w parach trzyma się tylko w okresie lęgowym – poza nim żeruje samotnie. Z kolei dość słaby dziób i gorzej rozwinięte mięśnie szyi dzięcioła średniego pozwalają wykuwać mu dziuple głównie w próchniejących konarach. Jest wielkości szpaka. Zimą można go też spotkać w karmnikach, gdzie wyszukuje najchętniej oleistych nasion słonecznika i słoniny. Zjada głównie owady (wiosną również larwy i poczwarki), pajęczaki, a jesienią nasiona, szczególnie leszczyny, dębu i buka. Pokarm roślinny ma niewielki udział w diecie.
